Femicide – probleem, cijfers en rode vlaggen
Ik schrijf deze woorden omdat ik leef! Ik schrijf over femicide als feminist en schrijver, maar ook vanuit de herinnering aan het koude metaal dat ooit tegen mijn keel werd gedrukt. Een man, in mijn huis, die mij liefhad, zette een keukenmes tegen mijn hals.
Ik leef nadat een man had gezworen mij te doden, en nu hij zich niet aan die belofte heeft gehouden, kan ik niet anders dan schrijven om het te kunnen bevatten. Een autopsie in woorden, een poging om greep te krijgen op een begrip dat een paar jaar geleden nog amper werd gebruikt in Nederland. En nu nog steeds zijn we het als land nog niet eens over een definitie. Femicide is het topje van de ijsberg van gendergerelateerd geweld.
Hoewel femicide vaak wordt gebruikt als synoniem voor het doden van een vrouw door haar partner, is deze definitie te beperkt en dekt ze de lading niet helemaal. Want hoe zit het met trans vrouwen die door relatief onbekenden om het leven worden gebracht? En de sekswerkers die worden vermoord door hun klanten? Er circuleert ook een definitie als ‘moord op vrouwen vanwege het vrouw-zijn’, maar wat maakt het vrouw-zijn een reden om iemand te vermoorden? Legt deze definitie niet de schuld bij het vrouw-zijn van het slachtoffer in plaats van bij de vrouwenhaat van de dader? En hoe noem je het als een non-binair persoon vanwege diens gender om het leven wordt gebracht?
Femicide werd lang niet serieus genomen in Nederland. Waarschijnlijk is het benoemen van femicide in Nederland ongemakkelijk omdat dat ons nationale imago van progressiviteit en gendergelijkheid aantast. Praten over femicide in Mexico, een land dat Nederlanders kennen van macho maffiaseries op Netflix, of praten over eerwraak, wat geassocieerd wordt met Islam, nodigt niet uit tot introspectie. De mannenego’s die ook in Nederland levens kosten hoeven niet aangesproken te worden wanneer we het probleem toeschrijven aan het buitenland.
Gendergerelateerd geweld in ‘andere’ landen wordt toegeschreven aan religie, cultuur en een bepaald gebrek van het volk, maar geweld in eigen land wordt gezien als een uitzondering, specifiek voor het individu dat de misdaad begaat, in plaats van voor een nationaak verspreid patroon van vrouwenhaat en giftige mannelijkheid. Is femicide wel een uitzondering wanneer het volgens kennisinstituut Atria elke acht dagen voorkomt?
Praten over femicide kan levens redden. Hoewel we nog discussieren over een definitie, volgt femicide in relaties bijna altijd hetzelfde script. Het wordt ook wel de meest voorspelbare moord genoemd. Als we maatschappijbreed weten dat love-bombing: het overspoelen met liefde in het begin van een relatie, non-fatale wurging: het dichtknijpen van de keel, en dwingende controle: het altijd willen bepalen wat je doet en met wie, de grootste roden vlaggen zijn, kunnen we ingrijpen voordat het te laat is.
Femicide staat niet ver van ons af. Als je oplet is het overal. Je leest erover in krantenkoppen en loopt tussen de nabestaanden over straat. Sinds ik het mes tegen mijn keel heb gevoeld, zie ik haar in de spiegel.
Ik schrijf deze woorden omdat ik leef, en omdat ik wil dat meer vrouwen dat blijven doen.